17.04.2016
Rozwój nauki niesie ze sobą potrzebę dzielenia się doświadczeniem między badaczami z różnych krajów. Nieunikniona jest więc próba ujednolicenia nazewnictwa związanego z awansem naukowym, co, wbrew pozorom, niejednokrotnie stanowi wyzwanie nawet dla najbardziej doświadczonego tłumacza.
W polskim szkolnictwie istnieje szereg stopni i tytułów potwierdzających kwalifikacje zawodowe oraz osiągnięcia naukowe. Licencjat i magister to tytuły zawodowe, uzyskiwane po ukończeniu odpowiednio – studiów I oraz II stopnia; do tej grupy zalicza się również tytuł inżyniera. Kolejne w hierarchii są stopnie naukowe – wyróżniamy stopień doktora oraz doktora habilitowanego. Samodzielni pracownicy naukowi posiadający znaczące osiągnięcia naukowe, artystyczne lub dydaktyczne mogą otrzymać z rąk Prezydenta RP tytuł naukowy profesora.
Mimo, że w krajach anglojęzycznych droga awansu naukowego często znacząco różni się od polskiej, można zauważyć kilka podobieństw. Tytuł zawodowy licencjata tłumaczy się jako BA (Bachelor of Arts) w dziedzinach humanistycznych lub BSc (Bachelor of Science) w przypadku nauk ścisłych. Podobnie postępuje się przekładając tytuł magistra: odpowiednio MA (Master of Arts) bądź MSc (Master of Science). W tłumaczeniu tytułu zawodowego inżyniera stosuje się skrót BEng (Bachelor of Engineering).
Stopień doktora, nadawany w różnych dziedzinach, jest dosyć jednoznaczny w przekładzie. W zdecydowanej większości przypadków angielskim odpowiednikiem jest PhD (Doctor of Philosophy), niezależnie od tego, czy dana osoba zajmuje się naukami humanistycznymi, czy ścisłymi. Wątpliwości w tłumaczeniu na język polski mogą budzić tytuły: w medycynie MD (Doctor of Medicine), czyli po prostu lekarz medycyny oraz w weterynarii: DVM (Doctor of Veterinary Medicine) czyli lekarz weterynarii, a nie doktor medycyny i doktor weterynarii. Dla stopnia doktora w tłumaczeniu na język angielski dalej obowiązuje „PhD”, np. PhD in Veterinary Medicine.
Nieco więcej trudności sprawia tłumaczenie stopnia doktora habilitowanego. W wielu krajach to doktor (PhD) jest najwyższym stopniem naukowym (profesor to tytuł naukowy), dlatego nie ma odpowiednika dla polskiego dr. hab. W takich okolicznościach korzysta się z brytyjskiego tytułu DSc (Doctor of Science), zwykle nadawanego pracownikom z wieloletnim stażem i o ugruntowanej pozycji międzynarodowej.
Warto zwrócić uwagę na tytuł profesora – należy wyraźnie podkreślić różnicę pomiędzy tzw. profesorem nadzwyczajny (rektorskim) oraz profesorem zwyczajnym (belwederskim). Pierwszy z nich to jedynie nazwa stanowiska i pełnionej funkcji, natomiast profesor zwyczajny to tytuł naukowy nadawany przez Prezydenta RP za wybitne osiągnięcia w danej dziedzinie nauki.
W związku z tym, że profesor nadzwyczajny nie jest tytułem naukowym, a jedynie pełnioną funkcją, nie pojawia się tu problem przekładu. Kwestia profesora belwederskiego jest nieco bardziej skomplikowana – mimo że brakuje odpowiednika w krajach anglosaskich, często tytuł ten tłumaczy się jako Titular Professor (ProfTit).
Pomimo tego, że powyższy system tłumaczeń zawiera wiele niedoskonałości, jest on w miarę możliwości konsekwentny i logiczny. Nie istnieje jedna prawidłowa wersja przekładu stopni i tytułów naukowych, dlatego powinniśmy być otwarci na dyskusję i nowe propozycje w tym zagadnieniu.
Jeżeli interesują Cię polskie tytuły zawodowe oraz stopnie i tytuły naukowe w tłumaczeniu na język angielski lub pozostałe zagadnienia związane z tłumaczeniami oraz z samym zawodem tłumacza przysięgłego zapraszamy serdecznie do zapoznania się z pozostałymi naszymi artykułami na blogu, poświęconymi tej tematyce. Jeśli natomiast potrzebujesz skorzystać z pomocy tłumacza przysięgłego lub zwykłego na podkarpaciu lub szukasz tłumacza przysięgłego lub zwykłego w Rzeszowie w celu przetłumaczenia swoich dokumentów i nie wiesz, który z tłumaczy będzie odpowiedni – skontaktuj się z nami. Odpowiemy na każde Twoje pytanie, podamy także wycenę tłumaczenia przed przystąpieniem do realizacji oraz termin samej realizacji. Zapraszamy serdecznie do naszego Biura Tłumaczeń w Rzeszowie przy ul. Grunwaldzkiej 26/4a – Zespół Tłumaczy K. LITWIN, J. CZERNIA S.C. Aby ustalić cenę i termin wykonania tłumaczenia uwierzytelnionego („przysięgłego”) lub zwykłego na dowolny język obcy skontaktuj się z nami za pośrednictwem zakładki KONTAKT lub odwiedź nas osobiście w naszym Biurze Tłumaczeń codziennie od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 17.00. Zapraszamy serdecznie!
Artykuł został opracowany na podstawie „Aby nie zostać maszynistą. Problem tłumaczenia polskich tytułów naukowych i akademickich” W. Piaseckiego i E. Piaseckiej.
